خادم هرومل سدارنگاڻي

’خادم‘ هرومل سدارنگاڻي: سنڌي ٻوليءَ جي نامور عالم ۽ شاعر، ڊاڪٽر هرو مل سدارنگاڻي ’خادم‘، 22 آڪٽوبر 1913ع تي شهدادپور، ضلعي سانگھڙ ۾، ايسرداس سدارنگاڻيءَ جي گهر ۾ جنم ورتو. هن ابتدائي تعليم شهدادپور ۾ ورتي، جنهن کانپوءِ سنڌ نيشنل ڪاليج حيدرآباد، ڊي. جي. سنڌ ڪاليج ڪراچي ۽ اسماعيل ڪاليج، انڌيري (بمبئيءَ) ۾ پڙهيو. هرو مل سدارنگاڻي، ڊي. جي ڪاليج ڪراچيءَ ۾ ئي هو ته ’سنڌي ساهت لاءِ صلاحڪار بورڊ‘ جي ادبي رسالي ’مهراڻ‘ جو پهريون ايڊيٽر مقرر ٿيو. هي رسالو جنوري 1946ع کان پهريان ٻه ماهي ۽ پوءِ ٽه ماهي نڪرڻ لڳو ۽ 1955ع ۾ ’سنڌي ادبي بورڊ‘ جي نئين تشڪيل کان پوءِ به ساڳئي نالي سان اڄ تائين نڪرندو رهي ٿو.
ورهاڱي کانپوءِ هرو مل سدارنگاڻي ڀارت هليو ويو، جتي دهلي يونيورسٽيءَ ۾ فارسي شعبي سان وابسته ٿي ويو. اڳتي هلي تهران يـونيـورسٽيءَ ۾ وڌيڪ تـعـليم ورتـائيـن، جتي هن ’پارسي گويان سنڌ‘ (Persian Poets of Sindh) جي عنوان سان هڪ تحقيقي مـقالـو لکيو ۽ پي. ايڇ. ڊي حاصل ڪئي. ڊاڪٽر هرو مل سدارنگاڻي ’خادم‘، آل انڊيا ريڊيو تي ڪيترا ادبي پروگرام ڪيا. هو سنڌي ٻوليءَ جو ڪهنه مشق شاعر هو. سندس شاعريءَ جا پنج ڪتاب ڇپيل آهن: (1) رنگين رباعيون (1959ع)، (2) روح ڏنـو ريـلــو (1964ع)، (3) پرهه جي باک (1972ع)، (4) خـوشـبوءَ جـو سفر، (5) چيخ (1977ع). ڊاڪٽر هرو مل سدارنگاڻي ڪيترا تحقيقي ۽ تنقيدي مضمون به لکيا، جن جو هڪ مجموعو ’ڪک ۽ ڪانا‘ عنوان سان 1966ع ۾ ڇپيو. هن ’بابرنامو‘ (1964ع)، ’گرو گوبند سنگهه‘ (1967ع)، ’ولٿول‘ ۽ ’امراءُ جانِ ادا‘ ڪتاب سـنـڌيءَ ۾ تـرجـمـو ڪيا. سندس ٻه ڪتاب وڏي اهميت رکن ٿا: (1) ڊاڪٽوريٽ لاءِ لکيل مقالو Persian Poets of Sindh’‘ (جيڪو سنڌي ادبي بورڊ، 1976ع ڇپائي پڌرو ڪيو آهي) ۽ (2) ’ڪنول پاڙون پاتار ۾‘ (1984ع). سندس آخري ڪتاب ۾ شاهه لطيف جي شاعريءَ تي عربي (قرآن، حديث، نهج البلاغه)، فارسي، پنجابي ۽ هندي شاعريءَ جي اثرن تي روشني وڌل آهي. هرو مل سدارنگاڻي ‘Indian Poetry Today’ جي سنڌي ڀاڱي جو ايڊيٽر رهيو. هو بمبئي يونيورسٽيءَ جي بورڊ آف اسٽڊيز جو ميمبر، دهلي ۽ پنجاب يونيورسٽين جي تعليمي ڪاميٽين جو ميمبر، مرڪزي ساهتيه اڪيڊميءَ جو ميمبر (1957ع کان 1977ع تائين) به رهي چڪو آهي. سندس ڪجهه ڪتاب دهلي، ممبئي، پنجاب ۽ گجرات يونيورسٽين ۾ درسي ڪتابن طور پڙهايا وڃن ٿا. هو ڀارت سرڪار جي بورڊ آف ايگزيمنرس آف فارين لئنگئيجز جو ميمبر رهي چڪو آهي. سنڌي ٻوليءَ جي هن وڏي عالم، 6 ڊسمبر 1992ع تي دهليءَ ۾ وفات ڪئي.

داخلا ۾ استعمال ٿيل تاريخون

1913.10.22  عيسوي

سنڌي ٻوليءَ جي نامور عالم ۽ شاعر، ڊاڪٽر هرو مل سدارنگاڻي ’خادم‘، 22 آڪٽوبر 1913ع تي شهدادپور، ضلعي سانگھڙ ۾، ايسرداس سدارنگاڻيءَ جي گهر ۾ جنم ورتو.

1992.12.06  عيسوي

سنڌي ٻوليءَ جي هن وڏي عالم، 6 ڊسمبر 1992ع تي دهليءَ ۾ وفات ڪئي.

عالم - ڀاڱي جون ٻِيون داخلائون